Đi Tìm Chân Dung Vua Quang Trung
Nhà nghiên cứu Nguyễn Duy Chính đã tìm kiếm trong các bộ sử triều Nguyễn, và bắt gặp trong bộ Đại Nam chính biên liệt truyện ở phần “Ngụy Tây” có một đoạn chép tả Nguyễn Văn Huệ (tức Quang Trung): “Nguyễn Văn Huệ là em của Nhạc, tiếng vang như chuông, mắt sáng như ánh điện, mưu lược thiện chiến, người người đều kinh sợ“.
Và một đoạn khác trong sách Tây Sơn thuật lược có chép chi tiết hơn: “… Năm ấy Nguyễn Huệ mất, tóc của Huệ thì quăn, mặt thì đầy mụt, có một con mắt nhỏ, nhưng cái tròng rất lạ, ban đêm ngồi không có đèn, thì ánh sáng từ mắt soi sáng cả chiếu …”.
Ngoài hai tư liệu trên, nhà sử học Nguyễn Phương cũng từng dẫn một trường hợp vua Quang Trung xuất lộ trong hình chụp một pho tượng ở chùa Bộc (Hà Nội).
Theo ông Nguyễn Phương, đi kèm với bức tượng là đôi câu đối được xem là chỉ dấu cho thấy bức tượng ấy chính là tượng vua Quang Trung: “Động lý vô trần, đại địa sơn hà lưu đống vụ; Quang trung hóa Phật, tiểu thiên thế giới chuyển phong vân” (Trong hang không bụi, lưu nêu cột giữa non sông rộng lớn, Giữa sáng thành Phật, chuyển gió mây trong thế giới cỏn con).
Tuy nhiên, học giới lâu nay vẫn còn chưa thống nhất nhau về hai chữ “quang trung” trong câu đối trên liệu có nên hiểu là tên riêng (viết hoa) của vua Quang Trung hay không.
Về tranh vẽ, vào năm 1932, trên Đông Thanh tạp chí số 1 có đăng bức hình vẽ “giả vương Quang Trung”, hình này đến năm 1968 xuất hiện lại trong tập san Sử Địa số 9-10 với ghi chú là tranh này lấy từ tập “Mãn Châu cổ họa”.
Trước đây, những người quan tâm nghiên cứu về giai đoạn nội chiến, thay chủ đối ngôi cuối thế kỷ XVIII ở nước ta bị hạn chế vào tài liệu triều Nguyễn. Những ai muốn đi xa hơn thường phải sử dụng ngoại sứ, đôi khi tự tưởng tượng ra một số chi tiết cho phù hợp với mục tiêu nguyên thủy của mình. Thêm một chút, nhiều tác giả tiểu thuyết hóa và coi đó như một dạng viết thay vào những khoảng trống lịch sử mà họ mong đợi.
Chính vì có một quá trình thêm bớt phức tạp như thế, lịch sử viết về thời kỳ này hư nhiều thực ít, lẫn lộn giả thật vì không ai cất công tìm hiểu xem những chi tiết đó nguồn gốc từ đâu ra, người đi trước viết sao thì người đi sau lập lại không cân nhắc. Trình tự quan trọng nhất khi tìm kiếm tài liệu là loại bỏ những tài liệu thứ cấp chưa đáng tin, nhất là những tài liệu có nguồn gốc thiếu minh bạch, cũng không ai làm. Ngay cả nhiều tác giả được đào tạo rất chính quy nhưng vì không có tài liệu nên cũng phải sử dụng ngoại sử và chọn lựa những chi tiết nào phù hợp với sở hiếu của mình để dùng trong các nghiên cứu.
Nguyễn Duy Chính
Đánh giá
Chưa có đánh giá nào.