Từ Cái Nhìn Văn Hóa – Đỗ Lai Thuý
Trước đây, quan hệ văn hóa và văn học được coi là quan hệ tương hỗ. Thứ quan hệ ngang bằng của hai hình thái ý thức xã hội cùng thuộc thượng tầng kiến trúc, cùng phản ánh một cơ sở hạ tầng. Bởi thế, nghiên cứu văn hóa thì văn học được coi như một nguồn tài liệu, còn nghiên cứu văn học thì lại tìm thấy ở nó những chủ đề văn hóa, cũng là một kiểu tài liệu. Như vậy, văn hóa và văn học làm tài liệu nghiên cứu cho nhau(2). Quan hệ này mang tính bề ngoài, đôi khi tình cờ, không bộc lộ bản chất của nhau.
Gần đây, nhờ UNESCO phát động những thập kỷ phát triển văn hóa, nhờ thức nhận văn hóa là động lực của phát triển, nên quan hệ văn hóa và văn học được chú ý nhiều hơn. Đặc biệt, khi xuất hiện văn hóa học và nhân học văn hóa thì văn hóa bắt đầu được coi là nhân tố chi phối văn học. Đã có một số tác giả đi theo hướng nghiên cứu này như Trần Đình Hượu, Trần Ngọc Vương, Đỗ Lai Thúy, Trần Nho Thìn(3)… Và, khi một số công trình của M.Bakhtin được dịch và giới thiệu(4) ở Việt Nam thì hướng đi này càng được khẳng định. Tuy nhiên, ở đây, dường như chưa có sự thức nhận lý thuyết, sự mạch lạc lý thuyết khi đụng đến mối quan hệ văn hóa- văn học. Văn hóa chi phối văn học thì đúng rồi, nhưng tại sao và như thế nào thì, thiết nghĩ, cần được làm rõ.
Ngày nay, hẳn ai cũng thừa nhận văn hóa là một tổng thể, một hệ thống, bao gồm nhiều yếu tố trong đó có văn học(5). Như vậy, văn hóa chi phối văn học với tư cách là hệ thống chi phối yếu tố, toàn thể chi phối bộ phận. Đây là quan hệ bất khả kháng. Tuy nhiên, văn học so với các yếu tố khác là một yếu tố mạnhvà năng động. Bởi thế, nó luôn có xu hướng đi trượt ra ngoài hệ thống. Trong khi đó thì hệ thống, nhất là hệ thống văn hóa, luôn có xu hướng duy trì sự ổn định, như vậy, sự xung đột, sự chống lại của văn học đối với văn hóa là không thể tránh khỏi. Nhưng nhờ thế mà văn học có sáng tạo. Sáng tạo những giá trị mới cho bản thân nó và cho hệ thống. Sáng tạo lớn thì có thể dẫn tới sự thay đổi của hệ thống.
– Ông sinh tại Quốc Oai- Hà Tây năm 1948
– Ông tốt nghiệp trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội.
– Sau 10 năm phục vụ quân đội, ông làm biên tập ở NXB Thế Giới.
– PGS.TS là nhà nghiên cứu phê bình văn học hiện đại. Mặc dù tốt nghiệp Đại học Sư phạm Ngoại Ngữ, nhưng bao giờ ông cũng tự nhận mình là “người tự đào tạo”, “không được học hành một cách chính quy”. Ông chuyên viết nghiên cứu lý luận phê bình văn học, và tất nhiên còn dịch nữa.
– Hiện nay, ông là phó tổng biên tập tạp chí Văn Hóa Nghệ Thuật (Bộ Văn hóa Thông tin và Du lịch).
– Ông nghiên cứu, giới thiệu chủ yếu các chủ đề về các lý thuyết văn học, lý luận phê bình văn học, văn hóa của thế giới cho bạn đọc trong nước nhằm đổi mới Nghiên cứu văn học.
– Sử dụng các công cụ này để xử lý các hiện tượng văn hóa, văn học, con người và các tác giả, tác phẩm Việt Nam, phát hiện thêm các giá trị nhân văn, thẩm mỹ.
Quan điểm sáng tác
– Nhìn văn hóa Việt Nam từ mẫu người văn hóa, tôi tránh được một cái nhìn tuyến tính của sử biên niên. Hơn nữa, lối tiếp cận này còn trình ra một cách hiểu khác về văn hóa. Văn hóa, tôi nghĩ, không chỉ là những gì bày ra trên mặt đất, mà, quan trọng hơn, còn là những trầm tích trong lòng đất. Và trong lòng người.
Đánh giá
Chưa có đánh giá nào.